ECJbX0hoe8zCbGavCmHBCWTX36c

Φίλες και φίλοι,

Σας καλωσορίζω στην προσωπική μου ιστοσελίδα «Περί Αλός» (Αλς = αρχ. ελληνικά = η θάλασσα).
Εδώ θα βρείτε σκέψεις και μελέτες για τις ένδοξες στιγμές της ιστορίας που γράφτηκε στις θάλασσες, μέσα από τις οποίες καθορίστηκε η μορφή του σύγχρονου κόσμου. Κάθε εβδομάδα, νέες, ενδιαφέρουσες δημοσιεύσεις θα σας κρατούν συντροφιά.

Επιβιβαστείτε ν’ απολαύσουμε παρέα το ταξίδι…


Κρίστυ Εμίλιο Ιωαννίδου
Συγγραφεύς - Ερευνήτρια Ναυτικής Ιστορίας




Πέμπτη 27 Μαρτίου 2014

Διάσωση ναυαγού από τον Νικόλαο Παππά, Κυβερνήτη του Α/Τ ΛΕΩΝ


Διήγηση του ναυαγού του M/S ΣΤΡΑΤΟΝΙΚΗ Κωνσταντίνου Κυριακού για τη διάσωσή του,
από τον τότε Πλωτάρχη
Νικόλαο Παππά, Κυβερνήτη του Α/Τ ΛΕΩΝ

Περί Αλός

Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Ναυτική Επιθεώρηση»,
τ. 584, σελ. 36, ΜΑΡΤ – ΜΑΪ 2013. Αναδημοσίευση στο
Περί Αλός με την έγκριση της «Ναυτικής Επιθεωρήσεως»

 



ΦΩΤΟ: Νίκος Γκίκας, Δύτης,
Γεν. Γραμματέας ΜΚΟ ΥΔΡΟΝΑΥΤΕΣ www.ydronaftes.gr

Ονομάζομαι Κυριακού Κωνσταντίνος.
Γνώρισα τον αείμνηστο ναύαρχο Νικόλαο Παππά τον Σεπτέμβριο του 1967.
Ήμουν πλήρωμα στο M/S «Στρατονίκη». Μεταφέραμε σιδηρομετάλλευμα από Στρατώνη Χαλκιδικής για Θεσσαλονίκη. Τα ταξίδια αυτά ήταν ρουτίνας, μέχρι το μοιραίο βράδυ της 9ης Σεπτεμβρίου όπου είχαμε επιδείνωση του καιρού 8-9 μποφόρ και λόγω κακής στοιβασίας το πλοίο δεν άντεξε.

Στις 21.50 πήρε κλίση αριστερά και στις 22.00 αναγκαστήκαμε να το εγκαταλείψουμε, εγώ έπεσα στη θάλασσα με το σωσίβιό μου. Είχαμε σκορπισθεί και ο καθένας προσπαθούσε να σώσει τον εαυτό του. Πρέπει να ήμασταν 3-4 μίλια ανοιχτά από τη Μονή Βατοπεδίου, ήταν πολύ σκοτεινά και δεν ήξερα από ποιο σημείο ήταν η στεριά.

Το κύμα ήταν μεγάλο, ίσα που κρατιόμουνα πότε ψηλά και πότε με σκέπαζε εντελώς, η αγωνία και ο φόβος μεγάλος. Σε τέσσερις ώρες περίπου είδα πλοία από μακριά με προβολείς να μας ψάχνουν.

Άκουσα μια φωνή κοντά μου « Άγιε Νικόλαε σώσε μας» έλεγε. Πήγα κοντά... Ήταν ένας συνάδελφος που κρατιότανε από ένα ξύλινο κιβώτιο, κρατήθηκα και εγώ του είπα μη φοβάσαι είδα φώτα από πλοία μας ψάχνουν. Οι ώρες περνούσαν και τα πλοία είχαν φύγει. Η αγωνία και ο φόβος ξαναγύρισαν, παρακαλούσα και εγώ τον προστάτη μας, τον Άγιο Νικόλαο. Ο χρόνος είχε σταματήσει, πηγαίναμε όπου μας πήγαινε το κύμα και τα ρεύματα. Άρχισε να ξημερώνει και διακρινόταν η στεριά.

Στα δεξιά είδα ένα κάβο και στο βάθος μπροστά μας τα μοναστήρια. Όταν ξημέρωσε καλά ενώ η κακοκαιρία συνεχιζόταν, πήρα την απόφαση να κολυμπήσω προς τα μοναστήρια για να ζητήσω βοήθεια.

Απομακρύνθηκα από το συνάδελφό μου προσπαθώντας να πλησιάσω την ακτή. Είχα εξαντληθεί εντελώς, δεν με άφηνε και το κύμα, τότε στο βάθος διέκρινα ένα πολεμικό πλοίο να έρχεται προς το μέρος μας, πήρα κουράγιο και γύρισα προς το πλοίο μας. Ζύγωσε στα 100 μέτρα περίπου αλλά λόγω της θαλασσοταραχής το πλοίο δεν μπορούσε να κατεβάσει βάρκες.

Ήρθε κοντά μου, είδα το πλήρωμα με κουλούρες σωσίβια με τα σχοινιά τα οποία αρχίσανε να τα πετάνε προς το μέρος μου, η αγωνία μεγάλη. Το πλοίο ήταν το «Λέων», με κυβερνήτη τον τότε πλωτάρχη Νικόλαο Παππά. Μετά από ελιγμούς και μανούβρες κατάφερα να γαντζωθώ από μία κουλούρα. Αυτό ήταν, είχα σωθεί.

Το πλήρωμα με τράβηξε στο κατάστρωμα. Ο συνάδελφός μου βλέποντας το πλοίο να προσπαθεί να σώσει εμένα, άφησε το κιβώτιο και προσπάθησε να έρθει κοντά στο πλοίο. Δεν άντεξε, πνίγηκε λίγα μέτρα από το πλοίο. Μετά από τις πρώτες βοήθειες από το γιατρό του πλοίου, είχα συνέλθει και με είχαν ντύσει με στολή του Ναυτικού. Ήρθε ο κυβερνήτης να με δει στο καρέ των αξιωματικών.

Εκεί δεν θα ξεχάσω το βλέμμα του που με κοίταξε και το χέρι του με ακούμπησε στην πλάτη και μου είπε: «Εσύ είσαι νεαρός. Έχεις υπηρετήσει;». Του είπα ότι σε 4 μήνες παρουσιάζομαι στο Ναυτικό. Τότε μου έδωσε μία κάρτα και μου είπε μόλις παρουσιασθείς, να έρθεις να με βρεις.

Από τότε μέχρι σήμερα αυτός ο άνθρωπος είναι ο σωτήρας μου. Ο ήρωας ναύαρχος Νικόλαος Παππάς κρατάει μια ξεχωριστή θέση στην καρδιά μου. Σήμερα είμαι πατέρας και παππούς, το οφείλω σε εκείνον, ο θεός να αναπαύσει την ψυχή του και να είναι ελαφρύ το χώμα που τον σκεπάζει.

Κατά τη διάρκεια της παραμονής μου στο «Λέων» μιλώντας με το πλήρωμα όλοι είχαν κάτι να πουν για τον υπέροχο αυτόν άνθρωπο τον κυβερνήτη τους. Συγκεκριμένα έναν από τους ναυαγούς το κύμα τον είχε ρίξει πάνω σε μια ξέρα κοντά στην στεριά και ήταν δύσκολη η διάσωσή του. Τότε ο Αρχηγός Στόλου που ήταν κοντά με άλλο πλοίο είπε στον Παππά «μην πλησιάσεις εκεί είναι επικίνδυνα» και του απάντησε ο Παππάς: «Θα σώσω το ναυαγό, είμαι καθηγητής ναυτιλίας δεν είμαι τσοπάνης». Πλησίασε με πρύμνη σιγά - σιγά, έριξε το σχοινί με το κανονάκι, τον τράβηξε στην θάλασσα και τον πήρε επάνω στο πλοίο. Ο ναυαγός λεγόταν Παναγιώτης Σικάτος. Τέλος, όταν πνίγηκε ο συνάδελφός μου ενώ σώζανε εμένα, ο Παππάς έκλαιγε γιατί δεν μπορούσε να τον βοηθήσει.

 Κυριακού Κωνσταντίνος,
Μαραθόκαμπος Σάμου

http://perialos.blogspot.gr/2014/03/blog-post_27.html

Το Περί Αλός προτείνει:

ΤΟ ΝΑΥΑΓΙΟ ΤΟΥ Υ/Κ «ΛΑΚΩΝΙΑ».
Μαρτυρία του τότε Δοκίμου Λογιστού Η. Μεταξά Ε.Ν.

Α΄ΜΕΡΟΣ Πιέσατε ΕΔΩ

Β΄ΜΕΡΟΣ Πιέσατε ΕΔΩ





 
 
 

Παρασκευή 21 Μαρτίου 2014

Μια ναυμαχία στα ανοιχτά της Ηλείας



Περί Αλός

 Του Αντιναυάρχου ε. α. Ιωάννη Παλούμπη ΠΝ

Δημοσιεύθηκε στο Περιοδικό «ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ», τεύχος 84 ,
σ. 52, έκδ. Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος, ΙΟΥΛ-ΣΕΠ 2013.
Αναδημοσίευση στο Περί Αλός με την έγκριση του ΝΜΕ.





 

Αγώνες Υδραίων. Ελαιογραφία Ιωσήφ Ντεμίρη.
Συλλογή Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος.

Οι ακτές της Ηλείας είναι γνωστές στους περισσότερους Έλληνες αλλά και σε εκατομμύρια ξένους γιατί αποτελούνται από πανέμορφες παραλίες με λευκή σαν ζάχαρη άμμο, που σχηματίζουν ατέλειωτες ευθείες εκπληκτικού κάλλους και αποτελούν πόλους έλξης σημαντικού τουριστικού ρεύματος.

Λόγω της διαμόρφωσής τους δεν είναι πολύ φιλικές στους ναυτικούς γιατί δεν σχηματίζουν όρμους, κόλπους ή κόρφους και επομένως δεν προσφέρουν φυσικά καταφύγια στη ναυτιλία ή την τοπική αλιεία.

Το γεγονός ότι οι ακτές είναι αλίμενες έχει συντελέσει ώστε να μην αναφέρονται στην ιστορία παραμονές στόλων κοντά σ’ αυτές και ούτε να έχουν διεξαχθεί αποφασιστικές ναυμαχίες στο πέλαγος μπροστά.
Η σύγκρουση ναυτικών δυνάμεων στα ανοιχτά της Ηλείας μόνο συμπτωματικά θα μπορούσε να έχει συμβεί, εάν συναντιόντουσαν τυχαία, όντας εν πλω προς άλλους προορισμούς.
Μία τέτοια σύγκρουση έλαβε χώρα στις 25 Νοεμβρίου 1825 μεταξύ του Οθωμανικού Στόλου αποτελούμενου από ναυτικές Μοίρες τουρκική, αιγυπτιακή, τυνησιακή κ.α. και τμήματος του Ελληνικού Στόλου που αποτελείτο μόνο από την υδραίικη Μοίρα.
Οι συνθήκες που οδήγησαν στη σύγκρουση δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο της πολιορκίας του Μεσολογγίου και της προσπάθειας του Ελληνικού Στόλου να ανεφοδιάσει από θαλάσσης τη δοκιμαζόμενη πόλη.
Η πολιορκία του Μεσολογγίου από τον Μεχμέτ Ρεσή Πασά, τον επονομαζόμενο Κιουταχή, άρχισε στις 15 Απριλίου 1825. Το καλοκαίρι του ’25 ο Ελληνικός Στόλος καταναυμάχησε τον Οθωμανικό έξω από το Μεσολόγγι και κατόρθωσε να ανεφοδιάσει την πόλη ξεφορτώνοντας στο Βασιλάδι πολεμοφόδια και τροφές.
Μετά την ήττα του ο αντίπαλος στόλος στερούμενος τροφών για τα πληρώματά του απεχώρησε προς την Αλεξάνδρεια για ανεφοδιασμό. Παράλληλα και ο Ελληνικός Στόλος διασκορπίσθηκε για ανεφοδιασμό, η Υδραίικη Μοίρα στα Βάτικα της Μάνης, η Σπετσιώτικη στη Σύρο και η Ψαριανή στην Αστυπάλαια. Στις 6 Νοεμβρίου ένας τεράστιος Οθωμανικός Στόλος εμφανίστηκε στα παράλια της Δυτικής Πελοποννήσου προερχόμενος από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και κατευθυνόμενος προς το Μεσολόγγι.

Αποτελείτο από:
- 31 τουρκικά πολεμικά
- 5 αλγερινά
- 4 τριπολίτικα
- 25 αιγυπτιακά
- 12 κουρσάρικα αιγυπτιακά
- 10 πυρπολικά αιγυπτιακά
- 42 μεταγωγικά

Είναι αξιοσημείωτη η ύπαρξη αιγυπτιακών πυρπολικών στη σύνθεση του Οθωμανικού Στόλου. Οι Γάλλοι εκπαιδευτές του Αιγυπτιακού Στόλου είχαν εκπαιδεύσει τα αιγυπτιακά πληρώματα όχι μόνο στη χρήση των πυρπολικών αλλά και στην ψύχραιμη αντιμετώπιση των αντιστοίχων ελληνικών.

Μετά λίγες μέρες από την εμφάνιση του Οθωμανικού Στόλου κατέπλευσε έξω από το Μεσολόγγι η Υδραίικη Μοίρα υπό τον Ανδρέα Μιαούλη, ο οποίος επέβαινε στον «Θεμιστοκλή» των Τομπάζηδων γιατί το δικό του πλοίο, ο «Άρης», είχε υποστεί ζημιά σε κάποια σύγκρουση με άλλο και το είχε στείλει στην Ύδρα για επισκευή. Η Υδραίικη Μοίρα διέθετε 2 τρικάταρτες κορβέτες και 25 δικάταρτα μπρίκια και γολέτες.
Από τις 6 Νοεμβρίου μέχρι τις 24 έλαβαν χώρα πολλές αψιμαχίες μεταξύ των δύο στόλων χωρίς να υπάρξει αποφασιστική αναμέτρηση.
Στις 24 Νοεμβρίου τα ελληνικά πλοία παραπλέοντα τις ακτές της Κυλλήνης άκουσαν πυροβολισμούς από την πλευρά της Γλαρέντζας.
Στο σημείο αυτό είναι προτιμότερο να δοθεί ο λόγος στους πρωταγωνιστές μέσω των ημερολογίων των πλοίων που έλαβαν μέρος στο επεισόδιο. Είναι χαρακτηριστικός ο τρόπος ομιλίας και γραφής των σκληροτράχηλων εκείνων ναυτικών που είχαν ψηθεί στις κουβέρτες και τα αμπάρια των μικρών ιστιοφόρων που κυβερνούσαν.

 
Απόσπασμα από το ημερολόγιο του Ναυάρχου Ανδρέα Μιαούλη
(Ο Φίλος του Νόμου, αριθ. 167, 11 Δεκεμβρίου 1825)
Ναυμαχία της 24 Νοεμβρίου 1825 κατά το ημερολόγιον του ναυάρχου [Μιαούλη]

 
 

Οι δύο ενάντιοι στόλοι από το πρωί έστεκαν έτοιμοι εις ναυμαχίαν μεταξύ Κάβο-Πάπα και Γλαρέντζας. Περί την 3 ώρα της ημέρας ημείς δια να έχωμεν τον καιρόν βοηθητικόν, ήλθομεν εις καλητέραν θέσιν όπισθεν της Γλαρέντζας προς Μεσηβρίαν, προσμένοντες τον εχθρόν. Αυτός μας ηκολούθησεν εις αρκετόν διάστημα, πλήν με την υπεροχήν της δυνάμεώς του και συνοδευμένος από τα πυρπολικά του και το ατμοκίνητον δεν ετόλμησε να έλθη ουδέ τότε εις συμπλοκήν, αλλ’ όταν ημείς διευθύνθημεν εναντίον του περί το μεσημέρι, έκλινεν εις φυγήν, και η επισυμβάσα γαλήνη μας εμπόδισε να τον κτυπήσωμεν.




Προσωπογραφία Ανδρέα Μιαούλη.
Ελαιογραφία Δ. Βασιλείου.
Συλλογή ΝΜΕ

Προς το εσπέρας με ούριον άνεμον ωρμήσαμεν κατά του εχθρού. Κατ’ ολίγον εκτάνθημεν εις γραμμήν και προχωρούντες τον εκτυπήσαμεν σχεδόν από όλα τα μέρη. Πρώτη η δεξιά πτέρυξ του εχθρού ετράπη. Η αριστερά ήρχετο ως εις κύκλωσίν μας, αλλ’ όταν και το κέντρον, όπου ήσαν παρατεταγμένα τα χοντρότερα κομμάτια, ετράπη ομοίως, τότε περί την 3 ώραν της νυκτός όλος ο εχθρικός στόλος εδόθη εις φυγήν προς τον κόλπον. Εν τούτοις το πυρπολικόν του Κν Θεοδωράκη Θεοφάνους [Βόκοι], διώκον την δεξιάν πτέρυγα, εβγήκεν εις το μέσον του εχθρού κτυπώμενον πανταχόθεν, και επειδή τέλος εσυγκρούσθη με μιαν φεύγουσαν φρεγάταν, συμπεραίνομεν ότι εβυθίσθη, ως αδύνατον. Ο γενναίος και επιτήδειος καπετάνος του, πληγωθείς βαρέως έπεσεν εις τη θάλασσαν πριν ανάψη το πυρπολικόν, ώστε με θλίψιν υποπτευόμεθα τον χαμόν του. Η δε βάρκα διεσώθη με τους λοιπούς ναύτας.

 

Απόσπασμα από το ημερολόγιο της κορβέτας «Αθηνά» του Γεωργίου Σαχτούρη Νοεμβρίου 24, Τρίτη, Ζάκυνθος, Γλαρέντζα.

Εξημερώθημεν με ολίγον αεράκι πλησίον Σκρόφες, και η ρότα μας κατά την νήσον Ζακύνθου και αυτό εμετεχειρίσθημεν δια την είδησιν όπου, η κορβέτα Ιγγλέζικη χθες μας έδωσεν δια τα καράβια Σπετζωτών, μήπως και τα ιδώμεν και ανταμώσωμεν, όπου με μεγάλον πόθον τα προσμένομεν. Προς τας ώρας 2 ½ ειδόθη ο εχθρικός στόλος κατά τον κάβο Πάπα, και οδηγείται με την ρόταν μας. Όλην την ημέραν και όλην την νύκτα απεράσαμεν εν ησυχία, με μεγάλην γαλήνην, και επεριφερόμεθα μέσον Ζακύνθου και Γλαρέντζας.

Νοεμβρίου 25, Τετράδη, κάβος Γλαρέντζας.




Προσωπογραφία Γεωργίου Σαχτούρη.
Ελαιογραφία Δ. Βασιλείου.
Συλλογή Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος.

Εξημερώθημεν πλησίον Γλαρέντζας με ολίγον των στερεών αεράκι. Είδομεν πάλι την Τουρκικήν αρμάδα κατά τον κάβο Πάπα. Προς τας ώρας 3 της ημέρας εζυγώσαμεν υποκάτω της Γλαρέντζας και επήραμεν την βόλταν μας, συγχρόνως ο Αντιναύαρχός μας έρριξεν την πάσαράν του, και επήγεν έξω δια να μάθη καμμίαν είδησιν. Εις το αναμεταξύ, οπού ο Αντιναύαρχός μας ήτον έξω ομού και άλλες ιδικές μας φελούκαις, ακούονται έξω πολλαίς ντουφεκιαίς, ημείς όμως από το καράβι δεν ημπορούσαμεν να διακρίνωμεν το τι άρα να ήτον. Εστοχαζόμεθα υπέρ το πλείστον να ήτον Ρωμιοί και να έκαναν φέστα, κ’ αυτοί τα ανάπαλιν: ήτον Τούρκοι και επολεμούσαν αδιακόπως ταις φελούκαις μας.

Πολλαίς ψυχαίς χριστιανών εκινδύνευσαν να αιχμαλωτισθούν, και έκλαιγον και εφώναζαν βοήθεια. Εκεί ήτον και επτά καΐκια Ζακύνθια, εξεπίτηδες δια να γλυτώσουν ψυχαίς, πλην δια την υπερβολικήν ψιλήν φωτιάν των Τούρκων δεν αποκοτούσαν να ζυγώσουν. Αι φελούκαις μας άρχισαν και αυταί να κτυπούν τους Τούρκους έτσι έλαβαν καιρόν τα καΐκια και εφόρτωσαν πολλά γυναικόπεδα ομού και άνδρας. Ο Αντιναύαρχός μας εγλύτωσεν υπέρ τους 50 με την σκαμπαβίαν του, και τους έβανεν μέσα εις τα καΐκια και έπειτα ήλθεν εις το καράβι μας, αι δε άλλαις φελούκαις έμειναν ακόμη έξω και επολεμούσαν. Οι Τούρκοι τους έρρικταν ουχί μόνον ντουφεκιαίς, αλλά και κανονιαίς του κάμπου. Ήθελαν σχεδόν όλοι οι ιδικοί μας να εβγούν να τους κυνηγήσουν τους Τούρκους, μα δεν τους εβόλεσεν, επειδή και ο Τορκικός στόλος επλησίαζεν και με βίαν μάλιστα του βαρβάρου. Δεν του έφθανεν ένας τοιούτος στόλος από 75 φεργάδαις και βρίκια κατ’ επάνω μας, αλλά έφερε μαζύ του (σήμερον μόνον το είδαμεν) και ένα ατμοκίνητον πλοίον.

Εις τας ώρας 4 ο Ναύαρχος έκαμεν σενιάλον όλαις αι βάρκες οπού ήτον έξω, να έλθουν εις τα πλοία τους, και εις τας ώρας 4 ½ επήραμεν την βόλταν μας κατά την Ζάκυνθον, και ανοίγοντας πολύ ολίγον πάλιν τα εγυρίσαμεν δια Γλαρέντζαν. Και εδεκεί απεράσαμεν όλην την ημέραν υποκάτω και σιμά του κάστρου Γλαρέντζας. Εκεί είδαμεν, οι Τούρκοι της στεριάς να έβαλαν φωτιά και εκατάκαιγαν τα μαγαζιά της Γλαρέντζας, η δε αρμάδα τους απλωμένη όλη έμπροσθέν μας, έως τριών κανονιών τόπον διάστημα, και μερικά ήτον και κοντήτερα πλησίον της Ιθάκης. Μάλιστα έπιασαν και ένα καΐκι Ζακύνθιον και το έφερον μαζύ τους, δεν ηξεύρωμεν αν και ήτον άδειον, ή είχεν από τους χριστιανούς μέσα και τους επήγαινεν εις τα νησιά.

Προς τας ώρας 11 το αεράκι ολίγον, πλην πρίμο δια ημάς, και επρολάβαμεν να έχωμεν το σοβράνο, και αμέσως αυτήν την ώραν, ο Ναύαρχος έκαμεν σενιάλον να ετοιμασθώμεν εις πόλεμον, και να τα γυρίσωμεν κατά τον εχθρικόν στόλον. Και πάραυτα ημείς το εμεταχειριστήκαμε, καθώς και όλα τα πλοία μας.

Προς τας 11 ½ ώρας τα εζυγώσαμεν, αρχίσαμεν τον πόλεμον πεισματώδη και εκτυπηθήκαμε δια 1 ½ ώραν, ώ του θαύματος, δια του Υψίστου Θεού! μία αρμάδα τόσον τρομακτική, και ημείς ολιγώτατοι, επόδισαν με όσα πανιά ημπορούσαν και έφευγαν κατά τον κάβο Πάπα. Τους επήγαμεν έως μισή ώραν εξοπίσω τους, πλην όντας νύκτα και σκότος, ετραβηχθήκαμεν και επαύσαμεν να
πολεμούμεν. Εις το αναμεταξύ του πολέμου και σκότους της νυκτός, ολίγον έλειψε να χαλασθώμεν: ο καπ. Λάζαρος Παναγιώτας έρχεται να πέση επάνω μας, και με την επιτηδειότητά του ο Αντιναύαρχός μας και ογληγοράδα των ανθρώπων του το εξέφυγεν, τσακίζοντάς μας μόνον το μπαστούνι το κόντρα.

Ακολούθησεν και άλλο συμβεβηκός, οπού αφού επαύσαμεν τον πόλεμον το εμάθαμεν και μας ελύπησε μεγάλως, δηλαδή, πολεμώντας έτρεξεν το μπουρλότον του καπ. Θεοδωράκη Θεοφάνη επάνω εις τα Τούρκικα, μήπως και ευτυχήση να καύση καμμίαν φεργάδα, και τον είδαμεν να εζύγωσεν και αυτός να κολλήση. Τον άρχισαν κανονιές και άπειρη λιανή φωτιά, μπάλα θε να έκοψεν το σχοινίον της φελούκας του (ή πως αλλέως εστάθη, αγνοούμεν) και ευρέθη μεμακρυσμένη από το πλοίον με όλους τους ανθρώπους, αφήνοντας μέσα εις το μπουρλότο μόνον τον καπετάνιον και έφυγαν.

Το αυτό μπουρλότο δεν εκάηκε και εστοχαζόμεθα το τι να έγεινεν, και ενθυμώντας να μην μας το έπιασαν οι Τούρκοι μας επίκραινεν εώς θανάτου, τόσον δια τον καπετάνιον, καθώς και δια το μπουρλότον, το καλλιώτερον, να μας το πιάσουν οι Τούρκοι ζωντανόν! Επαρηγορούμεθα όμως στοχαζόμενοι ότι οι Τούρκοι με φόβον έφευγον, και βέβαια δεν είχον καιρόν να το πάρουν, αλλ’ ούτε δια υποψίας καμίας μηχανικής , έτσι εύκολα επλησίαζαν. Λοιπόν περισσότερον εκρίναμεν ότι το άφησαν, και ότι να έμεινεν μοναχόν. Οθεν και απεφάσισεν ο Αντιναύαρχός μας, αγκαλά και τα Τουρκικά πλησίον και με ένα πλήθος φανάρια έτρεχον την ρόταν τους, να τα γυρίσωμεν και να υπάγωμεν γυρεύοντάς το. Και συγχρόνως του αυτού στοχασμού, μας εζύγωσεν και ο Ναύαρχος με τον οποίο συνομιλώντες δια την υπόθεσιν του ειρημένου μπουρλότου, αμφότεροι αποφασίσαμεν και τα εγυρίσαμεν να υπάγωμεν γυρεύοντάς το.

Και κατά τύχην, αφού τα εγυρίσαμεν, απέρασεν από κοντά μας το μπουρλότο, ο καπ. Μανώλης, τον οποίο ερωτήσαμεν και μας είπεν, ότι να του εμφανίσθη ως ένα καράβι κατά εκείθεν όπου ετραβούσαμεν, και να πηγαίνωμεν όλο έναν δρόμον και θέλει το επιτύχωμεν. Η νύχτα όμως σκοτεινή, και έως εις τα μεσάνυκτα δεν ημπορέσαμεν να το ίδωμεν. Από τα μεσάνυκτα επήρεν αέρας σοροκολεβάντες δυνατός, και ρεγολάροντες τα πανιά μας πάλιν εγυρίζαμεν μήπως το ιδώμεν, πλην ματαίως εκοπιάσαμεν. Οθεν και με κακοκαιρίαν και με αέρα δυνατόν απεράσαμεν αυτήν τη νύκτα.





 

Ο Θεμιστοκλής των Εμμανουήλ και Ιάκωβου Τομπάζη.
Υδατογραφία αγνώστου. Συλλογή ΝΜΕ.

Οι Υδραίοι έφτασαν στο νησί τους το πρώτο δεκαήμερο του Δεκεμβρίου.
Ταυτόχρονα Σπετσιώτικη Μοίρα αποτελούμενη από 17 πλοία άφηνε το Αιγαίο και έπλεε στο Ιόνιο με πορεία προς βορράν.
Το ασυντόνιστο των προσπαθειών στη θάλασσα, όπως άλλωστε συνέβαινε και στις επιχειρήσεις της ξηράς, έκαμε ακόμα πιο δύσκολο τον ελληνικό αγώνα.
Στις 15 Ιανουαρίου 1826 το Μεσολόγγι απέρριψε πρόταση, που διαβιβάσθηκε με την αγγλική κορβέτα «Ρόζα» για συνθηκολόγηση κι έτσι οδηγήθηκε μοιραία στην ηθελημένη του θυσία της ανεπανάληπτης εξόδου, τη νύχτα της 10ης προς την 11ην Απριλίου 1826.
Αξίζει να αναφερθεί ότι η 11η Απριλίου 1826 ήταν η Κυριακή των Βαΐων. Η έναρξη των Παθών του Κυρίου συνέπιπτε με την κορύφωση του δράματος των κατοίκων της μαρτυρικής πόλης.
http://perialos.blogspot.gr/2014/03/blog-post_21.html

Παρασκευή 14 Μαρτίου 2014

Η πρώτη επιχείρηση Αμερικανών Πεζοναυτών στη Μεσόγειο


 Η μάχη της Derna στην οποία συμμετείχαν Έλληνες
 
Περί Αλός

Κείμενο: Δρ. Ιωάννης Παρίσης
Μετάφραση: Ιωάννης Παλούμπης

Δημοσιεύθηκε στο Περιοδικό «ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ», τεύχος 84 ,
σ. 36, έκδ. Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος, ΙΟΥΛ-ΣΕΠ 2013.
Αναδημοσίευση στο Περί Αλός με την έγκριση του ΝΜΕ.

 



Τα όρια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το 1800.
 © Holt, Rinehart and Winston.

Πολύ λίγοι Αμερικανοί γνωρίζουν και σχεδόν κανένας στην Ελλάδα, ότι όταν ψάλλεται ο ύμνος των Αμερικανών Πεζοναυτών [1] στην πραγματικότητα εγκωμιάζει και πανηγυρίζει την πρώτη Ελληνο-Αμερικανική στρατιωτική συνεργασία, η οποία έλαβε χώρα το 1805 και κατέληξε στην απελευθέρωση 308 Αμερικανών, οι οποίοι εκρατούντο ως όμηροι από πειρατές της Μεσογείου που ζητούσαν λύτρα για την απελευθέρωσή τους.

«Από τα παλάτια του Montezuma [2] έως τις ακτές της Τρίπολης πολεμάμε τους αγώνες της πατρίδας μας στον αέρα, στη γη και στη θάλασσα» λένε οι δύο πρώτοι στίχοι της πρώτης στροφής του ύμνου των Πεζοναυτών των Η.Π.Α.

Η αναφορά στη δράση των Αμερικανών πεζοναυτών «στις ακτές της Τρίπολης» μνημονεύει την επίθεση των πεζοναυτών σ’ ένα οχυρό του Πασά της Τρίπολης (της σημερινής πρωτεύουσας της Λιβύης), ο οποίος σε συνεργασία με άλλους τρεις κυβερνήτες, τριών μικρών Οθωμανικών επαρχιών της Βόρειας Αφρικής (Μαρόκο, Τύνιδα και Αλγέρι) εξασκούσαν πειρατεία εναντίον της εμπορικής ναυτιλίας στη Μεσόγειο στον 18ο και αρχές του 19ου αιώνα.
Υπάρχει, επίσης, μια αναφορά σ’ αυτό το επεισόδιο από τον Joseph S. Roucek στο άρθρο του «Η γεωπολιτική της Μεσογείου» (American Journal of Economics and Sociology, Vol 13, No1, Oct. 1953, 71-86) όπου γράφει: «Πρακτικά η Αμερική εισήλθε στη Μεσόγειο με την έναρξη της εκστρατείας της Βορείου Αφρικής το 1942, παρά το γεγονός ότι η ιστορία δείχνει πως η συντριβή της πειρατείας ήταν η αποστολή του Υπολοχαγού Stephen Decatur όταν πήγε στον λιμένα της Τρίπολης το 1804. Η αναφορά «στις ακτές της Τρίπολης» στον ύμνο των πεζοναυτών είναι μια αναγνώριση του ρόλου των Αμερικανών πεζοναυτών σ’ αυτές τις εκστρατείες».

Γνωστοί ως «οι πειρατές της Μπαρμπαριάς» αυτοί οι φύλαρχοι έστελναν τα ιστιοφόρα τους γνωστά ως κουρσάρικα να επιτίθενται στα εμπορικά πλοία με στόχο την κατάληψη λείας και τη σύλληψη ναυτών και επιβατών τους οποίους κατακρατούσαν για λύτρα.
Οι Αμερικανοί που διατηρούσαν θαλάσσιο εμπόριο στη Μεσόγειο υφίσταντο αρκετές ταπεινώσεις στα χέρια των πειρατών και υποχρεωνόντουσαν να πληρώνουν σημαντικά ποσά ως φόρους υποτελείας σ’ αυτούς. Το πρόβλημα για τους Αμερικανούς ήταν να προστατεύουν τη ναυτιλία τους από τους Μπερμπερίνους πειρατές στη Μεσόγειο. Αλλά οι διαφωνίες ως προς τα ποσά των φόρων υποτελείας που έπρεπε να πληρώνουν στις χώρες της Μπαρμπαριάς οδήγησαν σε πόλεμο, τον επονομαζόμενο «Πόλεμο της Τρίπολης» ή «Πρώτο Μπερμπερίνικο πόλεμο» του 1801-1805.

Το 1803, κατά τη διάρκεια του τρίτου χρόνου του πρώτου Μπερμπερίνικου πολέμου μια ενισχυμένη μοίρα του Πολεμικού Ναυτικού των Η.Π.Α. υπό την διοίκηση του Αρχιπλοιάρχου Edward Preble στάλθηκε στη Μεσόγειο. Στις 31 Οκτωβρίου του 1803, ένα από τα πλοία του Preble η φρεγάτα “Philadelphia”, προσάραξε σε μία ύφαλο κοντά στο λιμάνι της Τρίπολης. Αφού καταλήφθηκε από κανονιοφόρους της Τρίπολης, η φρεγάτα επέπλευσε και απελευθερώθηκε από την ύφαλο και οδηγήθηκε μέσα στο λιμάνι. Ο Πλοίαρχος William Bainbridge και οι 307 του πληρώματος φυλακίσθηκαν και ο Πασάς της Τρίπολης ζητούσε 200.000 δολάρια για την απελευθέρωσή τους.



Διάγραμμα της αμερικανικής ναυτικής επιχείρησης
από την Μοίρα του Αρχιπλοιάρχου Prebble στο λιμάνι
της Τρίπολης που κατέληξε στην ανακατάληψη και
την πυρπόληση της φρεγάτας “Philadelphia”.

Τη νύχτα της 16ης Φεβρουαρίου 1804 ο Υπολοχαγός Stephen Decatur οδήγησε ένα μικρό απόσπασμα των πρώτων Αμερικανών πεζοναυτών με μια αιχμαλωτισθείσα Τριπολίτικη γολέτα που είχαν αιχμαλωτίσει και μετονομάσει σε USS “Intrepid” με σκοπό να παραπλανήσει τους φρουρούς της φρεγάτας “Philadelphia” και έπλευσε αρκετά κοντά ώστε να εκτελέσει ρεσάλτο στο αιχμάλωτο πλοίο. Οι άνδρες του Decatur κατέλαβαν εξ εφόδου το πλοίο και υπερίσχυσαν των Τριπολιτάνων ναυτών που ήταν φρουροί.

Με την υποστήριξη των αμερικανικών πλοίων, οι πεζοναύτες πυρπόλησαν τη “Philadelphia” αποκλείοντας έτσι τη χρήση της από τον εχθρό.

Επακολούθησε ναυτική επίθεση εναντίον της Τρίπολης, η οποία κατέληξε σε μια σειρά μαχών χωρίς αποτέλεσμα. Το 1804, ο τέως Αμερικανός Πρόξενος στην Τύνιδα, William Eaton, ένας πρώην αξιωματικός του στρατού, επέστρεψε στη Μεσόγειο αποφασισμένος να δράσει. Έπεισε τον Πρόεδρο Thomas Jefferson ότι ούτε βομβαρδισμός ούτε ναυτικός αποκλεισμός θα απέφεραν αποτελέσματα και μόνο μια επίθεση από την ξηρά στην Τρίπολη θα ανάγκαζε τον Πασά να υποχωρήσει. Το σχέδιο του Eaton το οποίο έγινε αποδεκτό από την Washington προέβλεπε συμμαχία με ένα διεκδικητή του θρόνου της Τρίπολης, ο οποίος βρισκόταν σε εξορία στην Αίγυπτο, με σκοπό να τον βοηθήσουν στρατιωτικά να ανατρέψει τον Πασά της Τρίπολης.

Η μάχη της Derna
Ένα απόσπασμα εννέα πεζοναυτών υπό τη διοίκηση του Υπολοχαγού Presley O’ Bannon στάλθηκε να βοηθήσει τον Eaton.

Ο Υπολοχαγός Presley O’
Bannon. ΦΩΤΟ: Wikipedia

Μια μικτή δύναμη από Αμερικανούς πεζοναύτες και Έλληνες, Άραβες και Μπερμπερίνους μισθοφόρους βάδισε δια μέσου της ερήμου από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου για να επιτεθεί και να καταλάβει την πόλη της Τρίπολης, Derna. Ανεχώρησαν από την Αλεξάνδρεια στις 8 Μαρτίου 1805. Η στήλη βάδισε κατά μήκος των ακτών και στάθηκε για ανάπαυση στο El Alamein και στο Tombruk.
Η πορεία τους υποστηρίχτηκε από τη θάλασσα από τα πολεμικά πλοία USS “Argus”, USS “Hornet” και USS “Nautilus” υπό τη διοίκηση του Διοικητού Isaac Hull. Το πλέον αξιόπιστο σώμα, εκτός από τους πεζοναύτες, ήταν ένας λόχος από 40 Έλληνες, πλήρως εξοπλισμένους υπό τη διοίκηση δύο αρχηγών.

Στις 27 Απριλίου 1805 ο στρατός του Eaton πραγματοποίησε μια επική πορεία δια μέσου της λιβυκής ερήμου από την Αίγυπτο και προσέβαλε αιφνιδιαστικά τη δεύτερη σημαντική πόλη της Τρίπολης, την Derna.
Έχοντας αδράξει ένα όπλο ο ίδιος ο Eaton οδήγησε τους άνδρες του στην επίθεση και πληγώθηκε στον καρπό του χεριού ενώ συγχρόνως υποχρέωναν τους αμυνόμενους σε υποχώρηση.
Μέχρι το τέλος της ημέρας η πόλη είχε καταληφθεί και ο O’ Bannon ύψωσε τη σημαία επάνω στις αμυντικές εγκαταστάσεις του λιμένος. Ήταν η πρώτη φορά που η Σημαία των Η.Π.Α. κυμάτιζε σε ένα ξένο πεδίο μάχης.

Η εφαρμογή των σχεδίων του Eaton περιγράφεται με λεπτομέρειες στα έγγραφα και την αλληλογραφία του, τα οποία ο καθηγητής Harry Psomiades, Διευθυντής του Κέντρου Βυζαντινών και Νεο-Ελληνικών Σπουδών, Queens College (Flushing, New York) δημοσιοποίησε το 1977.
Η πτώση της Derna ανησύχησε και τρόμαξε τον Πασά της Τρίπολης, ο οποίος ήλθε σε συμβιβασμό με τους Αμερικανούς και απελευθέρωσε τους αιχμαλώτους. Όμως ο Πρόεδρος Jefferson είχε διενεργήσει μυστικές διαπραγματεύσεις χωρίς να το ξέρει ο Eaton και είχε πληρώσει 60.000 δολάρια για την απελευθέρωση των αιχμαλώτων. Η κυβέρνηση της Washington, επίσης, είχε υπογράψει μια συνθήκη ειρήνης με τον Πασά της Τρίπολης. Συμφωνώντας να πληρώσει λύτρα 60.000 δολαρίων για τους Αμερικανούς αιχμαλώτους, η κυβέρνηση του Jefferson έσυρε μια διαχωριστική γραμμή μεταξύ της πληρωμής φόρων υποτελείας για να μην υφίσταται επιθέσεις το Αμερικανικό ναυτικό εμπόριο στη Μεσόγειο και πληρωμής λύτρων για την απελευθέρωση αιχμαλώτων.

Εκείνη την εποχή μερικοί επιχειρηματολόγησαν ότι αγοράζοντας τους ναύτες από τη σκλαβιά ήταν μια δίκαιη ανταλλαγή για να σταματήσει ο πόλεμος. Ο William Eaton όμως παρέμεινε πικραμένος και επικριτικός σε όλη την υπόλοιπη ζωή του για τη συνθήκη έχοντας την αίσθηση ότι οι προσπάθειές του είχαν σπαταληθεί από τον διπλωμάτη Tobias Lear του Υπουργείου Εξωτερικών.


Ο Eaton και άλλοι θεωρούσαν ότι η κατάληψη της Derna θα έπρεπε να χρησιμοποιηθεί ως διαπραγματευτικό στοιχείο για να επιτευχθεί η απελευθέρωση όλων των Αμερικανών αιχμαλώτων χωρίς να πληρωθούν λύτρα. Ο Eaton κατηγόρησε τους εισηγητές των αποφάσεων της Washington για «προδοσία» και ότι υπέκυψαν σε μια «ατιμωτική ειρήνη» καθώς και για «πισώπλατο μαχαίρωμα» των Αμερικανών μαχητών που είχαν διακινδυνεύσει τη ζωή τους.

Επακόλουθα
Η μάχη της Derna στοίχισε συνολικά 14 νεκρούς και αρκετούς τραυματίες. Από τη δύναμη των Αμερικανών πεζοναυτών δύο σκοτώθηκαν και δύο τραυματίστηκαν. Η πρώτη Ελληνο-Αμερικανική στρατιωτική συνεργασία έχει απαθανατισθεί στον ύμνο του Σώματος των Πεζοναυτών. Πρόσθετα, σύμφωνα με τον κανονισμό στολών του 1826, οι Αξιωματικοί του Σώματος των Πεζοναυτών φέρουν το «Ξίφος των Μαμελούκων» σε ένδειξη μνημόνευσης της πρώτης επίθεσης του Υπολοχαγού Presley O’ Bannon στην Derna της Τρίπολης.

Για τους Έλληνες λίγες πληροφορίες έχουν γίνει γνωστές εκτός από ό,τι οι Αμερικανοί τους απεβίβασαν στη Σικελία. Σύμφωνα με τον καθηγητή Psomiades, οι Έλληνες ήταν μέλη οργανωμένων μισθοφορικών στρατιωτικών λόχων που πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους στους Βρετανούς, Γάλλους, Αμερικανούς, Ρώσους ακόμα και σε Οθωμανούς. Ο καθηγητής θεωρεί ότι αυτή η συγκεκριμένη ομάδα προερχόταν πιθανόν από την Πελοπόννησο και είχαν διαφύγει στη Βόρεια Αφρική μετά τον ελληνικό ξεσηκωμό εναντίον των Οθωμανών κατά τη διάρκεια των Ορλωφικών του 1770 που είχε αποτύχει παρά τη βοήθεια της Ρωσίας. Σημειώνει ότι διέφυγαν από την Ελλάδα για να αποφύγουν την τουρκική τυραννία και εμάχοντο για την επιβίωσή τους. Πολύ πιθανόν είχαν υπάρξει άτακτοι μαχητές, γνωστοί ως «κλέφτες» ή «αρματολοί», πολλοί εκ των οποίων πολύ γρήγορα μετά, ηγήθηκαν της επανάστασης του 1821 εναντίον των Τούρκων.

Στην αναφορά του ο Eaton παραθέτει τις απώλειες που υπέστη ο στρατός του, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται τρεις τελικά Αμερικανοί πεζοναύτες. Προσθέτει ότι οι υπόλοιποι ήταν «κυρίως Έλληνες, οι οποίοι σ’ αυτό το σχετικά μικρό γεγονός επιβεβαίωσαν τη φύση του αρχαίου χαρακτήρα τους».

Επίσης, σημειώνει ότι οι Έλληνες διέσωσαν την όλη επιχείρηση, συμπεριλαμβανομένης της δικής του ζωής και αυτής των πεζοναυτών, όταν προ της επιθέσεως, οι Άραβες, που είχαν ενταχθεί στο στρατό του, συνωμότησαν με σκοπό να στασιάσουν, να σκοτώσουν τους Αμερικανούς και να κλέψουν το θησαυροφυλάκιο του πολέμου, το οποίο μετέφεραν. Ευτυχώς οι Έλληνες υποψιάσθηκαν τη συνωμοσία και την κατέστειλαν.

Είναι αλήθεια ότι οι Έλληνες ήταν μισθοφόροι που πληρώνονταν για τις υπηρεσίες τους. Όμως θα μπορούσαν πολύ εύκολα να είχαν προδώσει τους Αμερικανούς για περισσότερα χρήματα αφήνοντας τους Άραβες να σκοτώσουν το Eaton, τον O’ Bannon και τους πεζοναύτες τους. Το ελληνικό τους «φιλότιμο» ή η τιμή, δεν επέτρεπαν την προδοσία, κάτι που οι πεζοναύτες τουλάχιστον εκτιμούν.
http://perialos.blogspot.gr/2014/03/blog-post_14.html
 

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Το αρχαιότερο επίσημο στρατιωτικό τραγούδι των Η.Π.Α.
[2] Τα παλάτια του Montezuma αναφέρονται στη μάχη της Chapultepec που έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια του Αμερικανο-Μεξικανικού πολέμου (1846-1848). Ο πόλεμος έγινε λόγω της προσάρτησης το 1845 του Τέξας στις Η.Π.Α. μετά σχετικό δημοψήφισμα σ’ αυτή την Πολιτεία.

 

Το Περί Αλός προτείνει:

Για να διαβάσετε το άρθρο στην Αγγλική "The first US Marines operation in the Mediterranean",
επισκεφθείτε το ιστολόγιο του Δρ. Ιωάννη Παρίση: «ΕΠΙΣΚΟΠΙΣΗ».  Πιέσατε ΕΔΩ
Επίσης, ενδιαφέρουσες πληροφορίες (στην αγγλική) καθώς και εικόνες θα βρείτε ΕΔΩ




Παρασκευή 7 Μαρτίου 2014

ΑΧΙΝΟΣ


 
Ένας πανάρχαιος θαλασσινός «οπλίτης»!
Περί Αλός
Κρίστυ Εμίλιο Ιωαννίδου
Συγγραφεύς –Ερευνήτρια Ναυτικής Ιστορίας
Μέλος Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛ.Ι.Σ.ΜΕ.)

Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Ναυτική Ελλάς», τ. 964, σ.61
ΦΕΒ. 2014, έκδοση της Ενώσεως Αποστράτων Αξιωματικών
Ναυτικού (Ε.Α.Α.Ν.), υποπτευόμενο από ΥΕΘΑ μέσω ΓΕΝ.
  

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ


Στην φωτογραφία εικονίζεται  αγριοαχινός
Sphaerechinus granularis. ΦΩΤΟ: Κώστας Λαδάς, Αντιπρόεδρος
ΜΚΟ ΥΔΡΟΝΑΥΤΕΣ, kostasladas.blogspot.gr   
Ο αχινός, (αρχαία ελληνικά εχίνος), είναι ένα μικρό ζωάκι της θάλασσας που έχει σφαιρικό, αγκαθωτό κέλυφος. Ανήκει στην ομοταξία των Εχινοειδών (Echinoidea). Τα εχινοειδή εμφανίστηκαν κατά την σιλούριο περίοδο του παλαιοζωϊκού αιώνος (443,7–416 εκατομμύρια χρόνια πριν από σήμερα) κι εξακολουθούν να ζουν ακόμα και σήμερα.
Απαντάται στη λάσπη του βυθού, σε βραχώδη μέρη, σε μέρη με φύκια, σε όλες τις θάλασσες του κόσμου. Υπάρχουν περί τα 700 είδη αχινών από τα οποία πολλά έχουν υπέροχα λαμπερά χρώματα όπως μαύρο, πράσινο, καφέ, μωβ, κόκκινο.
 
Ο «λύχνος του Αριστοτέλη»: η μασητική συσκευή των αχινών
Από τη μασητική συσκευή των αχινών και εν γένει των εχινοειδών ξεκινά το πεπτικό  σύστημα. Τη συσκευή αυτή περιέγραψε ο Αριστοτέλης προσομοιάζοντάς την με λύχνο, εξ ου και ο χαρακτηρισμός «λύχνος του Αριστοτέλη» (lanterna Aristotelii), από τους μετέπειτα σχολιαστές.
 Ο «λύχνος του Αριστοτέλη» εκτείνεται ως το φάρυγγα και αποτελείται από 5 μακριά και κυρτά δόντια τα οποία εκφύονται από  5 γνάθους.
 [ Οι αχινοί έχουν  πέντε δόντια και ανάμεσά τους το σαρκώδες μόριο]
«Έχουσι δ’ οι εχίνοι οδόντας μεν πέντε και μεταξύ το σαρκώδες» [1].
Η κίνηση των γνάθων επιτυγχάνεται με τη βοήθεια μασητήρων μυών. Τρέφεται κυρίως με άλγες (φύκια).





Κόκκινος αχινός, το είδος Paracentrotus lividus.
Στο κέντρο διακρίνεται η στοματική κοιλότητα.
ΦΩΤΟ: Γιάννης Ηλιόπουλος.
ΚΙΝΗΣΗ
Τα μακριά του αγκάθια (άκανθες) χρησιμεύουν για την άμυνά του αλλά και για την κίνησή του. Οι άκανθες είναι οξύληκτες, φτάνουν τα 3 εκ. σε μήκος και κινούνται με τη βοήθεια μυών [2].
Επιπλέον χρησιμοποιεί τους βαδιστικούς ποδίσκους, (σωληνοειδείς πτυσσόμενες αποφύσεις). Οι ποδίσκοι γεμίζουν με θαλασσινό νερό, το οποίο εισέρχεται μέσω της λειτουργίας του υδροφορικού συστήματος των εχινοειδών. Όταν το νερό ωθείται στους σωληνίσκους, οι βαδιστικοί ποδίσκοι εκτελούν τη λειτουργία της κίνησης ή συλλαμβάνουν την τροφή.
Χάρις σε αυτούς προσκολλά σε σταθερή επιφάνεια αλλά και ταυτόχρονα μπορεί να αναπνέει.



Μια εντυπωσιακή φωτογραφία Αχινού, του είδους
Colobocentrotus atratus, κατά την οποία διακρίνονται
οι βαδιστικοί ποδίσκοι. ΦΩΤΟ: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Podiaoursintortue.JPG
 
ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ
Ο αχινός είναι γονοχωριστικός οργανισμός (οργανισμός που έχει τον αρσενικό και τον θηλυκό γαμέτη σε διαφορετικά άτομα). Οι αρσενικοί αχινοί ελευθερώνουν τους γαμέτες τους στο θαλάσσιο περιβάλλον από τους πόρους των γεννητικών πινακιδίων και έτσι επιτυγχάνεται εξωτερική γονιμοποίηση.
ΑΜΥΝΑ
Ο αχινός εντυπωσίαζε από την αρχαιότητα για την βαριά οπλισμένη εμφάνισή του:
[Ο αχινός έχει το καλύτερο αμυντικό σύστημα απ’ όλα: διαθέτει ένα κυκλικό όστρακο γύρω του, που τον καλύπτει ολόκληρο, οχυρωμένο μ ‘ έναν φράχτη από αγκάθια].
«Ο δ’ αχινός μάλιστα πάντων αλεωράν έχει: κύκλω γαρ το όστρακον συνηρεφές και κεχαρακωμένον ταις ακάνθαις[3]
Δεν υπάρχουν δηλητηριώδεις αδένες στα αγκάθια, αλλά, με βάση το βαθμό του πόνου που προκαλείται κατά τη διάτρηση στο ανθρώπινο δέρμα, το δέρμα που καλύπτει την σπονδυλική στήλη πρέπει να έχει κάποιες τοξικές ιδιότητες.
Ο «βαρύς οπλισμός» του αχινού δείχνει επικίνδυνος για τον εχθρό του, όμως τα τρομαχτικά αγκάθια φαίνεται να είναι ευάλωτα στο δυνατό κυματισμό. Ένα απόσπασμα του Αιλιανού αποκαλύπτει:
[Τα κύματα κυλούν τους αχινούς προς τα έξω, τους ξεβράζουν στην ξηρά, πετώντας τους με φόρα έξω απ’ τη θάλασσα. Επειδή αυτό ακριβώς φοβούνται κι εκείνοι, όταν νιώσουν πως το κύμα αναταράζεται κι αρχίζει να φουσκώνει και ν’ αποκτά ορμή, πιάνουν με τ’ αγκάθια τους όσα πετραδάκια μπορούν να σηκώσουν κι αποκτούν έρμα, ώστε να μην κυλιούνται εύκολα δώθε κείθε και να μην πάθουν αυτό που φοβούνται].
«Τους εχίνους ο κλύδων κυλίων ες τα έξω και προσαράττων τω ξηρώ της θαλάττης βιαιότατα εκβάλλει. Τούτο τοίνυν εκείνοι δεδιότες, όταν αίσθωνται φρίττον το κύμα και μέλλον αδρότερον υπανίστασθαι, ταις ακάνθαις αναρούνται λιθίδια, εύκολά εστι φέρειν αυτοίς, και έχουσιν έρμα, και ου ραδίως κυλίοντα, ουδέ πάσχουσιν ο δεδοίκασιν[4]



Μια από τις περιπτώσεις που ο αχινός, όπως μας πληροφορεί
o συγγραφεύς του 3 μ.Χ. αιώνος Αιλιανός, πιάνει
με τ’ αγκάθια του πετραδάκια… ΦΩΤΟ: Νίκος Γκίκας
Από την άλλη, μελέτες του  Hopkins Marine Station, Pacific Grove της Καλιφόρνια, επάνω στα είδη των αχινών, έδειξαν ότι αχινοί που ζουν σε ακτές με μεγάλο κυματισμό αποκτούν μεγαλύτερη αντοχή αλλάζοντας σχήμα και μορφή [5]. Τα αγκάθια μικραίνουν και πλαταίνουν και το σώμα από σφαιρικό γίνεται πεπλατυσμένο. H επιφάνειά του, αποτελούμενη από μικροσκοπικές πολυγωνικές πλάκες που σχηματίζονται από τα τροποποιημένα πλέον αγκάθια διαμορφώνουν ένα ομαλό περίβλημα, σαν μωσαϊκό. Πρόκειται για τον αχινό-βότσαλο (Colobocentrotus atratus) ο οποίος ζει στις ακτές του Δυτικού Ειρηνικού και στη Χαβάη.
 
ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ
Η Αναγέννηση αποτελεί ένα από τα περισσότερο εντυπωσιακά και λιγότερο κατανοητά θέματα της βιολογίας. Είναι η ικανότητα ενός οργανισμού να αντικαθιστά απορριφθέντα ή απολεσθέντα τμήματα του σώματός του. Ο αχινός έχει την ικανότητα να αντικαθιστά μέλη ή μέρη του σώματός του.  Αν και περισσότερο απ’ όλα η αναγέννηση αφορά στα αγκάθια, εντούτοις σε κείμενο που μας παραδίδει ο συγγραφεύς του 3 μ.Χ. αιώνος Αιλιανός, διαβάζουμε ότι  η ιδιότητα να αναγεννηθούν ή να κολληθούν ξανά αποκολλημένα μέλη δεν περιορίζεται μόνο στα αγκάθια:
[Τους αχινούς που είναι ακόμα ζωντανοί, μέσα στο όστρακο και με υψωμένα τα αγκάθια, αν κάποιος τους σπάσει και ρίξει στη  θάλασσα ένα κομμάτι εδώ κι άλλο κομμάτι εκεί και τ΄ αφήσει, αυτά συμμαζεύονται πάλι, ενώνονται και γνωρίζουν ποια κομμάτια είναι δικά τους και συνδυάζοντάς τα συμφύονται. Και γίνονται ξανά ολόκληροι, μέσω κάποιας θαυμαστής και ιδιαίτερης δύναμης της φύσης.]
«Τους εχίνους έτι ζώντας και εν τοις οστράκοις όντας και προβεβλημένους τα κέντρα ει τις συντρίψας και διαρρίψας ες την θάλατταν άλλο άλλη τρύφος καταλίποι, τα δε άρα συνέρχεται αύθις και ενούται και το συγγενές θρύμμα ανέγνω, και προσπλακέντα συνέφυ. Και ολόκληροι γίνονται φύσει τινί θαυμαστή και ιδία αύθις.» [6]



Αχινός του είδους Colobocentrotus atratus. Στην αγγλική,
η κοινή ονομασία του είδους αυτού είναι shingle urchin
(βοτσαλο-αχινός) ή helmet urchin (κράνος-αχινός).
Στην γαλλική L'oursin tortue (χελωνο-αχινός) ή
bonnet de prêtre (κάλυμμα ιερέα). ΦΩΤΟ: Florent Charpin http://reefguide.org/pixhtml/colobocentrotusatratus1.html
ΧΡΗΣΗ
Στην αρχαία Ελλάδα η χρήση του ήταν ευρεία. Στην γαστρονομία απαντάται πολύ συχνά και οι συνταγές που αναφέρονται στα αρχαία κείμενα πραγματικά εντυπωσιάζουν ενώ παράλληλα αποτελούσε ιδανικό φάρμακο για αρκετές παθήσεις κι ασθένειες (όπως ψώρα, έλκη, υπερσαρκώματα κ.α.)
[Οι αχινοί δε είναι τρυφεροί, με καλό ζωμό και οσμή ισχυρά, χορταστικοί και ευκολοχώνευτοι. Όταν δε τρώγονται μετά οξυμέλιτος, σελίνου και ηδυόσμου, είναι καλοί για το στομάχι, γλυκείς στην γεύση και ευκοίλιοι. Νοστιμότεροι δε  από αυτούς και οφελιμότεροι στην υγεία είναι οι κόκκινοι, οι κιτρινωποί, οι παχύτατοι και όσοι αναδίδουν, όταν τους ξύσεις την σάρκα, χυμό γαλακτώδη].
«Εχίνοι δε απαλοί μεν, εύχυλοι, βρομώδεις, πλήσμιοι, εύφθαρτοι, μετά οξυμέλιτος λαμβανόμενοι και σελήνου και ηδυόσμου ευστόμαχοι, γλυκείς τε και εύχοιλοι. Προσηνέστεροι δ’ αυτών οι ερυθροί και οι μήλινοι και οι παχύτεροι και οι εν τω ξύεσθαι την σάρκα γαλακτώδες ανιέντες[7]
 
[Ο θαλασινός αχινός είναι υγιεινός για το στομάχι, ευκοίλιος, διουρητικός και το όστρακό του ωμό αναμειγνύεται, με καλά αποτελέσματα, στ ακαθαρτικά φάρμακα τα κατάλληλα για την ψώρα, ενώ καμένο καθαρίζει τα ακάθαρτα έλκη και περιορίζει τα υπερσαρκώματα]
«εχίνος θαλάσσιος ευστόμαχος, ευκοίλιος, ουρητικός, ου το όστρακον ωμόν μείγνυται χρησίμως τοις προς τας ψώρας αρμόζουσι σμήγμασι, κεκαυμένον δε καθαίρει τα ρυπαρά έλκη και καταστέλλει τα υπερσαρκώματα» [8]

http://perialos.blogspot.gr/2014/03/blog-post_7.html




Αχινός με ξεραμένα φύκια επάνω του.
ΦΩΤΟ: Βασίλης Βλαχόπουλος
 
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Αριστοτέλους, Περί Ζώων Μορίων, Δ’ 5 /680a 6.
[2] Hickman et al., 2001 Hickman C., Roberts S., Larson A. Integrated Principles of Zoology. McGraw-Hill Higher Education, 2001.
[3] Αριστοτέλους. Περί Ζώων Μορίων, Δ’ 28.
[4] Αιλιανού, Περί Ζώων Ιδιότητος Ζ’ 33.
[5] Denny and Gaylord, 1996: Mark Denny and Bryan Gaylord, Why the urchin lost its spines: hydrodynamics and survivorship in three echinoid species. The Journal of Experimental Biology 199, 717–729 (Great Britain: The Company of Biologists Limited, 1996).
[6] Αιλιανού, Περί Ζώων Ιδιότητος Θ’ 47.
[7] Αθήναιου, Δειπνοσοσφιστές Γ’ 41/91b.
[8] Διοσκουρίδου Πεδανίου, Περί ύλης ιατρικής Β’ 1.
"Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου" τ.8ος, σ.623
 
Το Περί Αλός προτείνει:
ΝΑΡΚΗ, ΤΟΡΠΙΛΛΗ, ΜΟΥΔΙΑΣΤΡΑ. Ένα ηλεκτροφόρο σαλάχι γνωστό από την αρχαιότητα. Πιέσατε ΕΔΩ
 

Ο ΑΜΥΝΤΙΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΜΙΑΣ ΖΩΝΤΑΝΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣ ΤΟΥ ΒΥΘΟΥ, ΤΗΣ ΠΙΝΝΑΣ. Πιέσατε ΕΔΩ
 
 

 
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...